Emekçi sihirbaz mı?

Korona krizinden ötürü ücretsiz izne gönderilecek işçilere ödenecek tutarın içinde bulunduğumuz zor günlerde yetersiz olduğu gün gibi ortada. Emekçinin 1.177 lira ile geçinebilmesi için sihirbaz olması gerekiyor.

Salgın ile birlikte kapanan işyerlerinde çalışanları koruma adına hazırlanan ve TBMM’de kabul edilen torba yasaya göre üç ay süre ile işten çıkarmalar yasaklanırken, işverene çalıştırdığı işçiyi yine üç ay boyunca ücretsiz izne gönderme hakkı tanınıyor.

İlk başta “işten çıkarmalar olmayacak, kimse işini kaybetmeyecek” denilerek olumlu karşılanan yasaya, ayrıntıların belli olması üzerine işçi sendikaları şiddetli tepki gösterdi. Sendikalar işten çıkarmaların yasaklanmasını geç olmakla birlikte olumlu karşıladı. Ancak ücretsiz izin uygulanmasının keyfi hal almasından, meşrulaştırılmasından kaygılı. Haksız sayılmazlar. Çünkü iyi niyetli olmayan patron, bu hakkı istediği gibi kullanabilir, işçisini gereksiz şekilde zorunlu ücretsiz izne çıkarabilir. Nasıl olsa kendi cebinden para çıkmayacak, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan ödeme yapılacak. Sendikaların endişesi bundan kaynaklanıyor.

Üç ay süresince ücretsiz izne çıkarılan emekçiye, İşsizlik Sigortası Fonu’ndan günlük 39.24, aylık 1.177 lira para verilecek. Oysa daha önce açıklanan “Ekonomik İstikrar Kalkanı” paketine göre zor durumdaki işyerlerinde çalışanlara işverenin başvurusu üzerine aynı fondan üç ay boyunca kısa çalışma ödeneği veriliyor. Ödenek en az 1.752, en fazla 4 bin 381 lira.

Cumhurbaşkanı’na işten çıkarma yasağı ile ücretsiz izne çıkarma süresini 6 aya dek uzatma yetkisi veren yasa uyarınca işçilerin en az 575 lira kaybı olacak. İşveren kısa çalışma ödeneğine başvurmak yerine işçileri doğrudan ücretsiz izne gönderebilecek.

Kısa çalışma ödeneğinden fazla para alabilecek işçi, işverenin ücretsiz izin uygulamasını tercih etmesi halinde 575 ile 3 bin 203 lira arasında zarara uğrayacak. Kısa çalışma ödeneği ile arasında hatırı sayılır fark bulunan ücretsiz izin uygulamasından her zaman olduğu gibi yitiren emekçi olacak.

İğneden ipliğe her şeye zam geldiği dikkate alındığında aylık 1.177 lira işçi ve ailesinin temel ihtiyaçlarını karşılamaktan çok uzak. Hayat pahalılığının tepe yaptığı günümüzde bu para ile bir ay geçinebilmek için sihirbaz olmak gerekiyor sanırım.

Sendikaların vurguladığı gibi üç aylık sürede keyfi ücretsiz izin uygulamasının yaygınlaşma olasılığı hayli yüksek. Eğer, işletmeler, işyerleri zorda ise işçinin yoksun olmaması için daha fazla paranın verildiği kısa çalışma ödeneğine başvurular teşvik edilmeli. Ücretsiz izne çıkarmaların sendikalaşmanın olmadığı küçük işyerlerinde yoğunlaşması kuvvetle muhtemel. Bu işyerlerinde düşük ücretle çalışanlar sahipsiz ve korunaksız.

İşten çıkarmaların yasaklanması ile hayli sevinen işçi ve sendikaların iyimserliği ücretsiz izinle karamsarlığa dönüştü. Bir anlamda patron ne isterse o olacak. Sıkı denetimlerle keyfi ücretsiz izin uygulamasına ilişkin kaygılar giderilmeli.